De keuze: ET-donau of PGEM-ton?

[Hans]

Mensen en (in sommige gevallen) medemodelbouwers, ik zit met een vraag.

De kerst komt eraan en hoewel er de komende weken heel wat dingen en verenigingen zijn die de aandacht van ondergetekende opeisen, ben ik niet van plan om elke dag achter de computer te eindigen. Dus de mastengek gaat dan gewoon weer modelbouwen. (Er zijn welken die zich nu zuchtend het hoofd schudden, maar je moet maar denken, ieder zijn hobby's.) Een schaalmodel trafostation zoals Lemland heeft gedaan wordt het eerst nog even niet. Op dit moment is de inzet gewoon weer een losse hoogspanningsmast. En ditmaal stap ik af van de schaal 1:30. De schaal kan kleiner, de mast groter. Komt meteen het realiteitsgehalte van de knoopplaten ten goede.

Alle PGEM-katten, IJsselmij Duitse typetjes, hamerkoppen, dennenboom- en schaarmasten ten spijt, inmiddels gaat de keuze tussen twee ontwerpen.

Optie 1: Tweede of derde generatie PGEM-tonmast.



Voordelen: hoog, slank en smal mastmodel met vooral bij de derde generatie een duidelijke tonvorm. Makkelijk in de hoek te zetten en dus eenvoudig in de studentenkamer neer te zetten. Afhankelijk van de generatie is de toren uitgevoerd met kruisblokken of een tweevoudig slingerverband.
Nadelen: kan een woud van kniksteunen zijn, mast is veel toren en weinig traverse. Veel knoopplaten bij de derde generatie. Kans op omvallen bij bouw zonder fundament. Is ingewikkelder en komt preciezer dan een ET-donaumast: tonmasten zijn onvergeeflijker als het gaat om precisie van schemalijnen.


Optie 2: Tweede generatie ET-donaumast typetje PUEM/PNEM, maar zonder die rare kattenoortjes



Op deze foto die Tom heeft gemaakt staat een representatief exemplaar.
Voordelen: dit mastontwerp voldoet uitstekend aan wat mensen in hun hoofd hebben bij een hoogspanningsmast: een lekker 'oud' ontwerp donaumast zoals die bedoeld is, met een mooie hoge broek, kruisblokken, traversen en topstuk. Eenvoudiger in bouw dan een tonmast. Het is een vrij open model waarbij je niet direct in de verdrukking komt met allerlei korte staafjes. Bouw moet mogelijk zijn, want op een foto die ET in het nethistorietopic heeft staan, zien we exact hetzelfde mastmodel als demonstratiemodel in het hoofdkwartier van het SEP.
Nadelen: Veel kruisplatforms. Vrij breed ontwerp (bij 1:15 ongeveer een meter, bij 1:12,5 nog breder) dat opnieuw niet makkelijk in een hoek kan staan. Bevat gelaste delen. Is in de jaren 50 al eens eerder op schaal gemaakt door het SEP.

Dus. Ik laat de lezer een keuze maken. Gaan we ton of gaan we donau deze kerst?
Vertel en beargumenteer.

[Peter]

Als de mast voor de studentenkamer is zou ik voor de tweede generatie tonmast gaan, die komt in de omgeving van Wageningen voor, al is het juist ter hoogte van Wageningen de sterk verwante eerste generatie PGEM-tonmast.

De ET-mast komt weliswaar ook in die omgeving voor maar dan zou de ET-mast alsnog kattenoren moeten krijgen en dat is nou juist niet de bedoeling.

[ElektroThriller]

Ik zou gaan voor de derde generatie-PGEM-mast.
De ET-mast is meer iets voor de paasvakantie

[Ruben]

Ik zou voor de tweede generatie tonmasten gaan. Deze masten zijn zeer bekend onder ons masten liefhebbers en er is al héél goed beeldmateriaal beschikbaar.

Cheers Ruben

[Tom]

Ik zou ook voor de PGEM-mast gaan. En uiteraard de tweede generatie omdat die zo karakteristiek is voor Gelderland.
Schaal van 1:15 zou hij circa 2,3 m hoog worden, dat moet passen in een doorsneewoning. Kleinste profiel is met 50 / 15 mm = 3,5 mm, moet nog net te doen zijn. Alleen hij zal dan niet passen met mijn 1:10 modellen, mocht er ooit nog een modellen-meeting komen

[Knarvel]

Ik stem voor ET-donau, die vind je niet alleen bij de voormalige PUEM en PNEM concessie maar ook bij de PEN. Onder deze masten in de lijn velzen- vijfhuizen ben ik duizenden malen doorgefietst.

PS

Is in de jaren 50 al eens eerder op schaal gemaakt door het SEP.

Is die nog ergens opgesteld?

[Hans]

Leuk - op dit moment geeft de poll een fifty-fifty. Dat maakt het kiezen een heel stuk makkelijker.

Is die nog ergens opgesteld?

Geen idee, hij staat op een foto uit het jaarverslag van het SEP uit 1953. ET heeft daar een aantal pagina's van ingescand en online gezet.
In het topic over namen en rugnummers kom je deze tegen:



Dat lijkt ongeveer schaal 1:12,5 tot 1:15 te zijn. Achteraan zien we een draagmast van hetzelfde type als beoogd en ook ongeveer op dezelfde schaal. We zien de mooie hoge broek, kruisblokken en typische donauvorm aardig mooi uit de verf komen in een vrij open, luchtige mastopbouw met weinig knoopplaten zoals dat met meer relatief oude ontwerpen (PGEM-drievlaksmast, Hamerkop-I) ook het geval is. Dat maakt dit mastontwerp dus tot zeer 'representatief' voor hoe niet-geïnteresseerden een hoogspanningsmast zien, en daarmee een van de motivaties om dit mastontwerp mee te nemen in de keuze als een van de twee kanshebbers.

Qua pratische eigenschappen neemt hij net wat meer ruimte in op de studentenkamer, maar qua bouwkundige eigenschappen en qua uitzicht voor de (Nederlandse!) leek is hij representatiever dan een tonmast.
Of deze demonstratiemodellen nog bestaan weet ik niet, maar het kan zomaar zijn dat ze ergens in het Tennet-hoofdkantoor of bij KEMA staan voor de leuk. Dezelfde schaal als op de foto, ongeveer 1 meter 50 hoog schat ik zo, is uitstekend haalbaar met de maat boutjes (M2) en hoekprofielen (3,5 mm gehamerd en 5 mm gezet) die ik nu heb liggen. Maar ja, datzelfde geldt natuurlijk ook voor de tonmast.

Overigens, waar ik PNEM schreef bedoelde ik inderdaad telkens het PEN. Aaaargh.
Of de PNEM ergens in haar concessie dit type ook heeft gebruikt weet ik niet, dan zou ik even het rapport van Tom moeten doorzoeken. Maar tot zover ik weet is dat nergens het geval.

[Tom]

Hans, zou je dan de steunmast kiezen of de hoekmast?

Persoonlijk vind ik deze west-nederland donaumast niet echt een mooi model. De eerdere jaren veertig-versie spreekt me meer aan. Meest grote bezwaar dat ik heb tegen deze west-nederland mast is het ontbreken van een topstuk op de steunmast. De IJsselcentrale-donaumasten hadden dit wel, net als de hoekmasten zoals hierboven te zien is. Daarnaast ontbreekt de "parapluvormige" bovenrand van de traverse, wat het ontwerp wat rechtlijnig en hoekig maakt in verhouding tot het wel mooi gebogen mastlichaam.

Daarom ook mede de keuze voor de PGEM-mast.

[Hans]

Hans, zou je dan de steunmast kiezen of de hoekmast?

Persoonlijk vind ik deze west-nederland donaumast niet echt een mooi model. De eerdere jaren veertig-versie spreekt me meer aan. Meest grote bezwaar dat ik heb tegen deze west-nederland mast is het ontbreken van een topstuk op de steunmast. De IJsselcentrale-donaumasten hadden dit wel, net als de hoekmasten zoals hierboven te zien is. Daarnaast ontbreekt de "parapluvormige" bovenrand van de traverse, wat het ontwerp wat rechtlijnig en hoekig maakt in verhouding tot het wel mooi gebogen mastlichaam.

Daarom ook mede de keuze voor de PGEM-mast.

Als het de donaumast zou worden (en dat is dus allerminst een uitgemaakte zaak), dan opnieuw een steunmast.
De reden om telkens steunmasten te kiezen is nog steeds onveranderd. De kale aanblik die een hoogspanningsmast zonder draden maakt vind ik niet prettig, want het Zwaard van Damocles genaamd amovering komt me dan te dichtbij. Dat kan deels opgelost worden door er isolators aan te hangen. De status verandert dan van 'doods' in 'wachtend', en isolators aanhangen is bij een steunmast eenvoudiger dan bij een hoekmast.
(Maar ik kijk wel uit met beweren dat ik nooit eens een hoekmast wil proberen, want er staat zeker een keer iets met stoere steile oostring-kattenoren op de wensenlijst.)



De tonmasten van generatie II (met als voorkeur het type met de nieuwe top, zoals o.a. bij Zutphen) hebben een smal profiel zonder allerlei kniksteuntjes die de hoekmasten wel hebben. Verder is het inderdaad een gebiedseigen model en welhaast het handelsmerk van de PGEM in de tijd van de grootste netuitbreidingen. Nadeel is dan weer dat de boventraverse een vrijwel vierkante bodemplaat heeft (hoezo puntvorm) en dat de broek zo laag en smal is dat een model hiervan snel omvallen zal zonder een flink stoeptegelfundament o.i.d.

Generatie III heeft het voordeel dat de tonvorm beter uitkomt doordat de middentraverse langer is, maar ook het nadeel dat euh.. die middentraverse langer is. Dat maakt het parkeren in een hoek moeilijker dan generatie II. Verder is het vrij vlakke slingerverband en de lage broek net wat minder aantrekkelijk.

Keuzes, keuzes, keuzes.

[Peter]

Ik kan me heel goed voorstellen dat de keuze moeilijk is, het zijn alle drie mooie mastmodellen en representatief voor diverse streken in Nederland, de ET-mast voor het westen en de tonmasten voor het PGEM gebied. Mijn voorkeur blijft een tweede generatie PGEM tonmast. Je zou zelfs de twee verschillende topstukken kunnen maken en afwisselend op het model zetten

Ik ben ook wel heel benieuwd hoe een schaalmodel van een hoekmast met steile kattenoren eruit gaat zien. Wat betreft kattenoren zijn er ook weer vele mogelijkheden. Een HA+0 oostring hoekmast moet inderdaad te doen zijn maar bij een crossingsmast van het formaat Dodewaard of een mammoet-hoekmast zal er toch met een andere schaal gewerkt moeten worden