Referentie bij klokgetallen

Voor al je vragen over het elektriciteitsnet, hoog- en middenspanningstechniek waarop je het antwoord maar niet kunt vinden. Wellicht kan iemand je helpen
Gebruikersavatar
ktf
110 kV
Berichten: 132
Lid geworden op: 04 feb 2020 19:47
Dichtstbijzijnde trafo: Bergen op Zoom

Referentie bij klokgetallen

Bericht door ktf » 07 feb 2021 20:09

Goedenavond,

Na een zeker topic in schakelveld 51 te hebben gelezen over middenspanning heb ik me eens verdiept in klokgetallen. In eerste instantie snapte ik niet hoe de ene kant van een trafo 30 graden voor of achter kan lopen of de andere kant, maar ik kwam deze zeer behulpzame webpagina tegen. Door de ene kant in ster en andere kant in driehoek te schakelen of door spoelen andersom aan te sluiten kan de draaistroom respectievelijk in stappen van 30 dan wel 180 graden draaien.

Vervolgens las ik de Hoogspanningsnet pagina over klokgetallen, en nu zie ik dat ook HS verbindingen klokgetallen anders dan 4, 8 en 12 kunnen hebben. Nu vraag ik me dus af: wat is de referentie? Wat bepaald dat een verbinding 4-8-12 is? Is dat het 380kV net, zeg maar het ENTSO-E net? Of heeft elke netbeheerder (Tennet, Enexis, Liander etc.) zijn eigen referentie?

PJK
380 kV
Berichten: 761
Lid geworden op: 31 mei 2019 17:18
Dichtstbijzijnde trafo: ‘s-Graveland 150kV

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door PJK » 07 feb 2021 20:43

Precies daarover zat ik mijn hoofd vanmiddag te breken. Wat is de ‘normaal’ in klokgetallenwereld. En daarbij: wat zorgt voor verschuiving? Wanneer wordt en 3 een 4?

Gebruikersavatar
Johan
380 kV + Netkaartcrew
Berichten: 607
Lid geworden op: 12 sep 2014 20:15

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door Johan » 08 feb 2021 13:32

Het 380(400) kV net heeft als klokgetallen 12-4-8. Dit is een aannamen om van daaruit te kunnen gaan rekenen.
In de hoogspanning zijn de wikkelingen in ster geschakeld.
Dit is om het sterpunt star of via een spoel te kunnen aarden.

In de 150 en 110 kV netten zijn de klokgetallen verschillend. Dit is zo gegroeid bij de bij de verschillen de oorspronkelijke netbeheerders.
Gebruikt zijn trafo’s met YY0 en YY6 schakeling. Een net met klokgetal nul is nooit te koppelen met een net met klokgetal zes.

Zo zijn ook de klokgetallen bij de MS/LS trafo’s ontstaan door de keuze van de oorspronkelijke netbeheerders. Veel gebruikte schakelingen DY5 en DY11. Om een trafo DY11 in een DY5 net te gebruiken zie het plaatje en een verdere verduidelijking over klokgetallen in het phasetophaseboek.

Johan

Gebruikersavatar
kevelek
220 kV
Berichten: 226
Lid geworden op: 05 jun 2019 20:00

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door kevelek » 08 feb 2021 19:00

In Belgie is het overgrote deel van het HS en MS net als volgt opgebouwd;

Net als in NL zijn hier voor het tranportnet de klokgetallen 4-8-12 gebruikt voor de indicatie van de fasegeleiders.
Elia tracht zo veel als mogelijk transformatiestappen uit te voeren met transformatoren met een hoekverschuiving van 0° (klokgetal 0).
Dit is belangrijk aangezien het transportnet volledig vermaasd is, en er in feite op elke willekeurige plaats in het net een koppeling moet kunnen gemaakt worden tussen verschillende spanningen met een standaard transformator.
Mocht elke transformatiestap een hoekverschuiving introduceren, dan komt men in de problemen om eenzelfde spanningsniveau gegenereerd uit een andere primaire spanning parallel te schakelen. En zou men al snel in elke situatie een ander type transformator nodig hebben.
Alleen de laatste stap van het transportnet, de transformatie naar de middenspanningsnetten, gebeurd typisch met een transformator met klokgetal 11
Dit introduceert een hoekverschil van 330° na-ijlend primair-secundair gezien. Omdat alleen deze laatste stap wordt uitgevoerd met een klokgetal verschillend van 0, zal iedere transformatie van HS naar MS eenzelfde faseverschuiving hebben en zijn de MS netten met eenzelfde spanning ongeacht hun locatie van invoeding uit HS op hun beurt ook weer onderling compatibel. (in de meeste gevallen, de historische erfenissen die nog bestaan even buiten beschouwing gelaten)
Op die manier is een MS net met de neerwaartse volgorde van invoeding 380-150-36-11 en het net 380-150-70-10 parallel schakelbaar op MS niveau met een eenvoudige transfo 10/11kV met klokgetal Dd0. Dit doordat zowel het 10kV net als het 11kV net als lijngetallen 3-7-11 kent.

Men kan dus stellen dat tussen fasegeleiders met eenzelfde klokgetal alleen een zuiver spanningsverschil door een andere transformatieverhouding bestaat, maar geen spanningsverschil door een afwijkende fasehoek.
Vectoren.png
Vectoren.png (91.35 KiB) 11634 keer bekeken
Meten is Weten, Gissen is Missen. Raak niets aan wat niet geaard is en aard nooit zonder te meten.

PJK
380 kV
Berichten: 761
Lid geworden op: 31 mei 2019 17:18
Dichtstbijzijnde trafo: ‘s-Graveland 150kV

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door PJK » 08 feb 2021 20:26

Kijk, dit is dus wat dit forum zo leuk maakt. Nou leer ik elke keer weer meer bij.
Heren bedankt! :leraar:

ds23man
380 kV
Berichten: 1803
Lid geworden op: 11 okt 2020 12:29

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door ds23man » 09 feb 2021 07:54

Duidelijke uitleg! :grin:

Gebruikersavatar
Hans
Site Admin + actief in het mainsite team
Berichten: 3824
Lid geworden op: 03 dec 2011 20:49
Dichtstbijzijnde trafo: Veenoord 110/10 kV

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door Hans » 09 feb 2021 09:49

Kan ik alleen maar bij aansluiten. Zo leer je nog eens wat.
Via Google komen op de mainsite wel vaker mensen binnen op de zoekterm klokgetal en zelf had ik er ook nooit aan gedacht dat verschuivingen kleiner dan 120°helemaal niet rechtstreeks op elkaar kunnen aansluiten. Dit verdient misschien wel een aparte pagina.

Gebruikersavatar
Johan
380 kV + Netkaartcrew
Berichten: 607
Lid geworden op: 12 sep 2014 20:15

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door Johan » 09 feb 2021 11:45

Een voorbeeld uit de praktijk wat Hans in een 10 kV en 3kV gebied zal aanspreken.

Een 3 kV net wordt meestal uit een 10kV ruimte gevoed. Daar staat dan een 10/3/0.4kV trafo. Als die trafo het 3 kV net 30° kantelt dus er klokgetal 11 van maakt dan moeten de 3/0.4kV trafo’s klokgetal nul hebben anders is het laagspanningsnet niet te koppelen.

Kleuren kunnen per gebied verschillen!

Johan
Klokgetal trafos.JPG
Klokgetal trafos.JPG (40.46 KiB) 10485 keer bekeken

PJK
380 kV
Berichten: 761
Lid geworden op: 31 mei 2019 17:18
Dichtstbijzijnde trafo: ‘s-Graveland 150kV

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door PJK » 09 feb 2021 13:36

Hans schreef:
09 feb 2021 09:49
Kan ik alleen maar bij aansluiten. Zo leer je nog eens wat.
Via Google komen op de mainsite wel vaker mensen binnen op de zoekterm klokgetal en zelf had ik er ook nooit aan gedacht dat verschuivingen kleiner dan 120°helemaal niet rechtstreeks op elkaar kunnen aansluiten. Dit verdient misschien wel een aparte pagina.
Eens! Want ik heb het daar wel eens proberen na te lezen maar bleef voor mijn gevoel wat onbevredigd achter. Van ‘...er mist hier iets’ maar kon de vinger er toen niet opleggen.

maarten
220 kV
Berichten: 339
Lid geworden op: 22 mei 2017 10:38

Re: Referentie bij klokgetallen

Bericht door maarten » 09 feb 2021 15:19

Johan schreef:
09 feb 2021 11:45
Een voorbeeld uit de praktijk wat Hans in een 10 kV en 3kV gebied zal aanspreken.

Een 3 kV net wordt meestal uit een 10kV ruimte gevoed. Daar staat dan een 10/3/0.4kV trafo. Als die trafo het 3 kV net 30° kantelt dus er klokgetal 11 van maakt dan moeten de 3/0.4kV trafo’s klokgetal nul hebben anders is het laagspanningsnet niet te koppelen.
Waarom verandert in die 10/3/0.4kV trafo het klokgetal voor de 3kV? Waarom wordt er geen trafo gebruikt die het klokgetal niet verandert?
Waarom zou je dit überhaupt willen, of is dat puur en alleen vanwege de historie?

Plaats reactie