Hoogspanningsmasten in Twente

[Peter]

Zoals we al gezien hebben is er op het gebied van hoogspanningsmasten genoeg te zien in Twente en ook is hier op diverse plaatsen de nethistorie nog duidelijk te zien. Eind jaren '80 en begin jaren '90 is de netsituatie drastisch veranderd met de komst van de 380kV lijnen. De 220kV lijnen zijn verdwenen en diverse 110kV lijnen werden gecombineerd onder de nieuwe 380kV lijn. Daarnaast is er natuurlijk nog de bijzondere 380kV lijn naar Duitsland die z'n eigen topic heeft Verder is men in Twente helaas ook erg creatief in het ombouwen van masten en het plaatsen van GSM-ontvangers

Afgelopen dinsdag was ik even in Hengelo en op de terugweg ben ik even langs trafostation Weideweg gereden. Helaas was het wel driedelig grijs weer. Trafostation Weideweg was vroeger het hart van de elektriciteitsvoorziening in Twente. Het was het trafostation van de voormalige IJsselcentrale die eind jaren '80 werd gesloopt. Deze centrale heeft Twente vele decennia voorzien van elektriciteit en was via een 220kV lijn gekoppeld met de IJsselcentrale bij Harculo. De centrale was ook bekend vanwege de vijf koeltorens die al van ver te zien waren.


Tegenwoordig is de Weideweg vooral een verdeelstation voor 110kV lijnen. Dit trafostation wordt gevoed door een zware 110kV die afkomstig is van trafostation Hengelo-Oele waar het gekoppeld is met het 380kV net. Deze lijn is op de foto te herkennen aan de drie-evenmast. Het bijzondere van deze 110kV lijn is dat de fasedraden bestaan uit bundels van vier geleiders! Voor zover ik weet komt dat in Nederland nergens anders in het 110kV net voor. De lage één-evenmast op de voorgrond is de lijn naar Goor die sinds enkele jaren weer redundant is en op de voorgrond de 110kV lijn richting Almelo.


Rondom trafostation Weideweg is nog een stukje nethistorie te zien. De hoge drie-evenmasten zijn restanten van de twee 220kV lijnen die vroeger door Twente liepen. De hoge drie-evenmast op de voorgrond is de enige overgebleven mast van de 220kV lijn Hengelo - Enschede. Zoals je aan de mast kan zien maakte de 220kV lijn hier vroeger een scherpe bocht naar links. De drie-evenmast daarachter was onderdeel van de 220kV lijn naar Harculo. Tegenwoordig zijn deze masten onderdeel van de 110kV lijn richting Almelo die tot trafostation Tusveld gecombineerd wordt met de 380kV lijn naar Zwolle-Hessenweg. Vroeger bestond deze 110kV lijn uit donaumasten van het type dat hier op de foto te zien is met daarnaast de drie-evenmasten van de 220kV lijn naar Harculo. Verder zien we links op de foto de zware 110kV lijn naar Hengelo-Oele en de 110kV lijn naar Goor die een klein stukje meelift onder de 380kV lijn (niet te zien op de foto).


Tot slot de foto die ook al te zien is in het topic over GSM-ontvangers, de 110kV lijn naar Oldenzaal.

[Hans]

...Rondom trafostation Weideweg is nog een stukje nethistorie te zien...

Leuk topic, Peter!
Misschien dat ik ook eens iets moet doen over Zuidoost-Drenthe - voordat het Uitruilbeginsel hard toe zal slaan vanwege Noordwest 380. (Ik vrees dat die lijn ons tenminste 200 kilometer 110 kV-verbindingen gaat kosten en het kan bijna niet anders of er gaan unieke lijnen aan.)

Dat specifieke stukje Twente op de foto hierboven was een nachtmerrie tijdens het bouwen van de Mastsoortenkaart. Hoevaak ik daar wel niet op m'n kop heb gekrabd ("nee, wacht even, dat is een donaumast" en "één één-evenmast?")...



O crisis. Als ik nog denk aan dit stukje Nederland... eh.. nee, laat ik daar vooral maar niet meer aan denken.

Ondertussen is het inderdaad een van Nederlands mooiste plaatsen om nethistorie te bestuderen. Wie op de netkaarten kijkt ziet dat met name Twente, midden- en zuid-Limburg en de hele provincie Gelderland de hotspots zijn. In één van die gebieden kennen we nu gelukkig iemand die weet waar hij het over heeft en dat ook met ons wil delen. Bedankt voor de mooie bijdrage!

[Peter]

Misschien dat ik ook eens iets moet doen over Zuidoost-Drenthe - voordat het Uitruilbeginsel hard toe zal slaan vanwege Noordwest 380. (Ik vrees dat die lijn ons tenminste 200 kilometer 110 kV-verbindingen gaat kosten en het kan bijna niet anders of er gaan unieke lijnen aan.)

Het lijkt me leuk om ook een topic over Zuidoost-Drenthe te zien. Bij Emmen is natuurlijk e.e.a. veranderd in de jaren '90 bij de bouw van de 380kV lijn en ook rondom Hoogeveen is het nodige veranderd.

Dat specifieke stukje Twente op de foto hierboven was een nachtmerrie tijdens het bouwen van de Mastsoortenkaart. Hoevaak ik daar wel niet op m'n kop heb gekrabd ("nee, wacht even, dat is een donaumast" en "één één-evenmast?")...

Ik kan me voorstellen dat dit een lastig stuk Twente was maar als ik naar het kaartje kijk heb je dat deel iig goed gedaan

Ondertussen is het inderdaad een van Nederlands mooiste plaatsen om nethistorie te bestuderen. Wie op de netkaarten kijkt ziet dat met name Twente, midden- en zuid-Limburg en de hele provincie Gelderland de hotspots zijn. In één van die gebieden kennen we nu gelukkig iemand die weet waar hij het over heeft en dat ook met ons wil delen. Bedankt voor de mooie bijdrage!

Over nethistorie gesproken, goed dat je zuid-Limburg noemt want ik ben er achter gekomen dat daar vroeger ook (grensoverschrijdende) 220kV lijnen liepen maar daar heb ik helaas geen herinneringen bij. Ik denk dat er ook maar eens een algemeen nethistorie topic moet worden geopend waar de diverse regio's in kunnen worden besproken.

[Peter]

Afgelopen maandag ben ik er met het mooie heldere winterweer er op uit getrokken met de fiets en een paar hoogspanningsfoto's mogen daarbij niet ontbreken

Deze foto sluit mooi aan op de eerste fotoserie bij trafostation Weideweg en is daar ook in de buurt gemaakt, maar dan van de andere kant af gezien. We zien hier een "Twentse dennenboommast" met twee circuits 380kV van de lijn Zwolle - Hengelo en daaronder twee meeliftende 110kV circuits van de lijn Weideweg - Goor. Ik kan me nog herinneren dat de linker traverse van de 110kV jaren lang niet is gebruikt. Daarnaast de zware 110kV lijn Hengelo-Oele - Weideweg met drie-evenmasten die overduidelijk van het Duitse type zijn. Goed te zien is dat de fasedraden uit bundels van vier geleiders bestaan en ik vind het wel een apart gezicht om deze fasedraden aan zulke naar verhouding korte isolatorkettingen te zien hangen Deze beide masten zijn eind jaren '80 gebouwd en deze plek zag er voor de bouw van de 380kV lijn totaal anders uit. Vroeger liepen hier drie hoogspanningsleidingen naast elkaar met van links naar rechts de 220kV lijn Hengelo - Enschede Marssteden met drie-evenmasten Duits type, de 110kV lijn Hengelo - Goor met één-evenmasten en de 110kV lijn Hengelo - Boeldershoek - Enschede Heekstraat ook met één-evenmasten om verderop over te gaan op donaumasten.

Eindmast ten noorden van Hengelo van de 110kV lijn naar Oldenzaal. Omdat ik al een vermoeden had dat i.v.m. woningbouw de lijn naar Oldenzaal een stuk verder is verkabeld dan op de Standaard Netkaart is aangegeven ben ik even wezen kijken naar de actuele stand van zaken. De lijn blijkt verder verkabeld te zijn tot een punt ten noorden van de Schalmedenweg. Dit punt is op Google Maps nu goed te herkennen aan grondwerkzaamheden rondom een mast en nu is het ook duidelijk waarom daar grondwerkzaamheden waren

[Hans]

Afgelopen maandag ben ik er met het mooie heldere winterweer er op uit getrokken met de fiets en een paar hoogspanningsfoto's mogen daarbij niet ontbreken


Deze foto sluit mooi aan op de eerste fotoserie bij trafostation Weideweg en is daar ook in de buurt gemaakt, maar dan van de andere kant af gezien. We zien hier een "Twentse dennenboommast" met twee circuits 380kV van de lijn Zwolle - Hengelo en daaronder twee meeliftende 110kV circuits van de lijn Weideweg - Goor. Ik kan me nog herinneren dat de linker traverse van de 110kV jaren lang niet is gebruikt. Daarnaast de zware 110kV lijn Hengelo-Oele - Weideweg met drie-evenmasten die overduidelijk van het Duitse type zijn. Goed te zien is dat de fasedraden uit bundels van vier geleiders bestaan en ik vind het wel een apart gezicht om deze fasedraden aan zulke naar verhouding korte isolatorkettingen te zien hangen

Ongebruikte (lege) traversen zien we inderdaad maar weinig in Nederland. Tussen Gasselte en Meeden staat een lijn stokoude één-evenmasten met een ongebruikte traverse. Maar verder weet ik er in Nederland niet zo ééntweedrie nog een te bedenken.

Die Twentse dennenboommasten zijn van een net iets ander sub-ontwerp dan de exemplaren vanaf Hessenweg tot Hasselt: die lijken iets lager en minder ijl te zijn. En dat terwijl ze toch min of meer van dezelfde leeftijd zouden moeten zijn. Wat dat betreft zijn de Twentse dennenboommasten op te vatten als (achteraf) een duidelijke voorbode van het nieuwestijl-380 ontwerp, zoals we ze zien vanaf Zwolle en hoger Nederland in.

Eindmast ten noorden van Hengelo van de 110kV lijn naar Oldenzaal. Omdat ik al een vermoeden had dat i.v.m. woningbouw de lijn naar Oldenzaal een stuk verder is verkabeld dan op de Standaard Netkaart is aangegeven ben ik even wezen kijken naar de actuele stand van zaken. De lijn blijkt verder verkabeld te zijn tot een punt ten noorden van de Schalmedenweg. Dit punt is op Google Maps nu goed te herkennen aan grondwerkzaamheden rondom een mast en nu is het ook duidelijk waarom daar grondwerkzaamheden waren

Juist ja. Zulke masten heb ik inmiddels ook elders gespot. In Duitsland worden ze eindmasten genoemd en als aparte categorie erkend. In Nederland wordt de term opstijgpunt veel gebruikt. Hoe dan ook, dit soort mast staat op de main site niet als een aparte mastfunctie vermeld, maar misschien moeten we daar op de (eenmaal vernieuwde) site toch maar een zesde categorie voor invoeren, net als in Duitsland. Tenslotte zullen we deze masten meer en meer zien verschijnen omdat korte stukjes verkabeling bij nieuwbouwwijken en bestaande stadswijken sterk in opkomst zijn.

Wat de netkaart betreft: dit voorjaar hoop ik de volgende update online te zetten, en dan kan deze verandering meegenomen worden.
Afhankelijk van hoeveel studiedruk ik dit jaar voor m'n neus krijg (dat lijkt helaas niet mals ) ben ik ook aan het kijken naar de mogelijkheden van een "web-based" database voor de netkaart, of een online-viewer op de site. In dat eerste geval zal de netkaart net zo werken als bijvoorbeeld de aardbevingenkaart van de USGS: zodra je in de backend een verandering doorvoert, is dat bij de gebruikers aan de frontend direct zichtbaar. Dat zou het doorvoeren van actualisaties en kleine wijzigingen makkelijker maken en telkens opnieuw downloaden overbodig moeten maken.
(Vooralsnog is dat echter toekomstmuziek. )

[Peter]

Ongebruikte (lege) traversen zien we inderdaad maar weinig in Nederland. Tussen Gasselte en Meeden staat een lijn stokoude één-evenmasten met een ongebruikte traverse. Maar verder weet ik er in Nederland niet zo ééntweedrie nog een te bedenken.

Ongebruikte traversen zie je in Duitsland en België wel veel. Hier in de regio heb ik nog wel een voorbeeld, de "Enschede-masten" hebben tussen de Wesselerbrink en de aftakking naar Losser nog een ongebruikte traverse omdat de 110kV lijn naar Losser niet redundant is.

Die Twentse dennenboommasten zijn van een net iets ander sub-ontwerp dan de exemplaren vanaf Hessenweg tot Hasselt: die lijken iets lager en minder ijl te zijn. En dat terwijl ze toch min of meer van dezelfde leeftijd zouden moeten zijn. Wat dat betreft zijn de Twentse dennenboommasten op te vatten als (achteraf) een duidelijke voorbode van het nieuwestijl-380 ontwerp, zoals we ze zien vanaf Zwolle en hoger Nederland in.

Ook de Twentse dennenboommasten zijn er net als het Zwolle-Meeden ontwerp in diverse varianten. De masten vanaf Hessenweg tot Hasselt zijn inderdaad ongeveer even oud maar deze zijn waarschijnlijk lager omdat de lijn hier parallel aan de 220kV lijn Ens - Zwolle loopt en men dezelfde mastafstand heeft aangehouden. In Twente is ook nog een iets hogere variant van deze dennenboommast te vinden met een verscherping na het broekstuk.

Juist ja. Zulke masten heb ik inmiddels ook elders gespot. In Duitsland worden ze eindmasten genoemd en als aparte categorie erkend. In Nederland wordt de term opstijgpunt veel gebruikt. Hoe dan ook, dit soort mast staat op de main site niet als een aparte mastfunctie vermeld, maar misschien moeten we daar op de (eenmaal vernieuwde) site toch maar een zesde categorie voor invoeren, net als in Duitsland. Tenslotte zullen we deze masten meer en meer zien verschijnen omdat korte stukjes verkabeling bij nieuwbouwwijken en bestaande stadswijken sterk in opkomst zijn.

Dit soort eindmasten/opstijgpunten zijn al vele jaren te vinden hier in de regio, o.a. bij Wierden en Nijverdal i.v.m. nieuwbouwwijken. In Almelo is het niet gebeurd met de 110kV lijn Mosterdpot - Tusveld die nog net een klein stukje door de nieuwbouwwijk Het Nijrees loopt. De gemeente wil graag dat deze hoogspanningslijn verkabeld wordt maar heeft daar geen geld voor.

[Peter]

N.a.v. de discussie over sub-ontwerpen van dennenboommasten ben ik vandaag nog even op pad geweest.

Variant 3 van de "Twentse" dennenboommast met verscherping na het broekstuk, de foto is gemaakt bij Borne. Deze variant is nog wat hoger dan de mast die ik vorige week bij Hengelo heb gefotografeerd. Dit is hier waarschijnlijk gedaan zodat de afstand tussen de masten nog wat groter kon worden. Deze combinatielijn loopt precies over het tracé van de oude 220kV en 110kV lijnen maar de nieuwe masten staan verder uit elkaar.

Opvallend is ook dat de isolator-ophanging per spanningsniveau verschilt, de 380kV kabels zijn opgehangen met een dubbele draagketting recht omlaag terwijl de 110kV kabels opgehangen zijn d.m.v. een halfverankering. De dubbele draagketting recht omlaag is karakteristiek voor de 380kV lijnen in Oost-Nederland. De halfverankering is in de 380kV lijnen van het oosten alleen toegepast bij overspanningen over autosnelwegen en spoorlijnen.

[Peter]

De afgelopen week heb ik weer een flinke hoeveelheid nieuwe foto's gemaakt. Afgelopen vrijdag, de 27e, was ik ten noorden van Wierden aan het rond fietsen en daar kwam ik ook een paar interessante dingen tegen.


De 380kV lijn Zwolle - Hengelo loopt ten noorden van Wierden langs recreatieplas 't Lageveld (op de foto achter me) en ik vroeg me altijd al af waarom bij deze draagmast de isolatoren schuin hingen. Ik heb even goed gekeken en het blijkt dat er een kleine richtingsverandering in de lijn zit en blijkbaar vond men het niet nodig om een hoekmast toe te passen. Het levert wel een apart beeld op met schuin hangende isolatorkettingen. De 380kV lijn volgt hier tot aan Harculo het tracé van de oude 220kV lijn, deze liep hier vroeger rechts op de foto pal naast de 380kV lijn, aan het bos op de achtergrond kun je de open ruimte nog zien. Omdat de 380kV lijn hier zo dicht naast de 220kV lijn liep was bij het circuit dat het dichtst bij de 220kV lijn hing de V-ophanging toegepast. Het andere circuit had altijd al wel een standaard rechte isolatorketting. Na de afbraak van de 220kV lijn in 1994 zijn de isolatorophangingen symmetrisch gemaakt. Het enige overblijfsel is nog de ladder midden in de toren.


Daarna ben ik doorgefietst naar het Bedrijvenpark Twente waar deze bijzondere 110kV mast staat. Bij deze mast gaat circuit rood naar Vroomshoop rechtdoor, circuit geel komend uit Vroomshoop gaat hier linksaf naar Tubbergen en circuit zwart komend uit Almelo gaat hier rechtsaf richting Tubbergen. Daar komt nog bij dat circuit zwart hier ook nog van fase wisselt! Het is dus een aftak- en wisselmast in één


De circuits van wat dichterbij bekeken. De fase wisselaar is goed te zien.


De lijn naar Vroomshoop gaat vanaf hier verder op drie-even buismasten, naar Tubbergen gaat de lijn verder met Duits type donaumasten. Je ziet hier de fasedraden al vrij dicht bij elkaar hangen en ook de masten vallen minder op dan de vakwerk donaumasten. Misschien kunnen we hier al spreken van een verre voorloper van de wintrack?


Een mast verderop zie ik ineens dit, men is daar bezig met een nieuwe fundering voor een hoogspanningsmast! Aangezien er twee mensen aan het werk waren heb ik het maar even nagevraagd of hier een verkabeling aan zit te komen. Wat blijkt, de mast wordt verhoogd! De gemeente gaat hier ten noorden van de N36 het Bedrijvenpark Twente uitbreiden en daarvoor moeten de hoogspanningskabels hoger komen te hangen. Ik vraag me af of er veel animo is voor deze grond aangezien er al zoveel kantoorruimte leeg staat en kavels niet verkocht worden door de crisis, maar dat terzijde. Als je goed kijkt zie je dat bij de volgende draagmast de lijn ook iets afbuigt.


Het fundament in aanbouw van wat dichterbij bekeken. De wapening steekt al uit de bekisting. Ik zal deze ombouw de komende tijd in de gaten houden!

[Hans]

De 380kV lijn Zwolle - Hengelo loopt ten noorden van Wierden langs recreatieplas 't Lageveld (op de foto achter me) en ik vroeg me altijd al af waarom bij deze draagmast de isolatoren schuin hingen. Ik heb even goed gekeken en het blijkt dat er een kleine richtingsverandering in de lijn zit en blijkbaar vond men het niet nodig om een hoekmast toe te passen. Het levert wel een apart beeld op met schuin hangende isolatorkettingen.

Dat is interessant! In de sterk verwante verbinding (jawel ) Zwolle-Meeden heeft men dat juist wel gedaan. Vlakbij Dedemsvaart maakt de verbinding een bocht van amper één graad. En wat schetst onze verbazing?



Precies. Een kattenoorloze hoekmast ofwel het handelsmerk van deze verbinding.
Beetje overkill, nietwaar?

Je gaat je toch afvragen of lijncontinuïteit (dat begrip gaan we erin houden) bij Zwolle-Meeden inderdaad een dominante factor is geweest. De steun- en hoekmasten lijken zo sterk op elkaar dat het beeld van de verbinding nergens wordt verstoord door schuin hangende isolators, woeste kattenoren, wisselmasten of verschillende mastontwerpen. Men heeft duidelijk zijn best gedaan om de verbinding zo tam en rustig mogelijk te laten lijken.

De Twentse dennenboommasten zijn in dat opzicht een stuk interessanter. Daar zie je tenminste nog eens wat.

[Peter]

Leuk scrabble woord, lijncontinuïteit Zwolle - Meeden is inderdaad een lijn die er vrij constant uitziet, zeker nu de lijn over de gehele lengte is voorzien van meeliftende circuits. Wat me ook opvalt van Zwolle - Meeden buiten de kattenoorloze hoekmasten om is dat bij vrijwel de gehele lijn een enkele draagketting recht naar beneden is toegepast en dat alleen bij enkele overspanningen van kruisende hoogspanningslijnen en autosnelwegen de halfverankering is toegepast. De dubbele draagketting recht naar beneden zoals hier in Twente veel te zien is heeft de lijn in z'n geheel niet. Persoonlijk vind ik het ontwerp van Zwolle - Meeden er strakker uitzien door de stompe traversen waardoor er geen railing aan de uiteinden van de traversen hoeft te zitten. De oudere 380kV masten van de ring vind ik er ook strakker uitzien zonder railing.

Vorige week dinsdag heb ik de kou getrotseerd op de fiets en kwam ik o.a. langs Hengelo-Oele.

De 380kV lijn Zwolle Hessenweg - Hengelo Oele en de 110kV lijn Hengelo Weideweg - Hengelo Oele overspannen het Twentekanaal ter hoogte van trafostation Hengelo Oele. Ik heb eens bij Tennet opgezocht wat de capaciteit is van deze bijzondere 110kV lijn, deze heeft een nominale capaciteit van 514 MVA en de lijn is 3,8km lang. Ter vergelijking: Hengelo Weideweg - Oldenzaal heeft "slechts" een nominale capaciteit van 63 MVA.

De eerste mast van de 380kV lijn naar Gronau, een standaard donau-hoekmast, om daarna over te gaan op de "enschede-configuratie" tot vlak voor de grens met Duitsland. Deze foto kan ik trouwens zo toevoegen aan het topic over Hengelo - Gronau.

Een deel van trafostation Hengelo Oele met de bekende betonnen vangtoren die tegenwoordig ook vol hangt met GSM-ontvangers (liever daar dan op de masten). De hoekmast links is de laatste mast van de 380kV lijn Doetinchem - Hengelo, let op de bovenste traverse waarbij tussen de laatste twee hoekmasten de fasen verwisseld worden. Geen idee waarom dit is. De 380kV lijn Zwolle - Hengelo daarnaast heeft dit niet.

Het 110kV gedeelte van Hengelo Oele. De één-evenmast op de voorgrond is de eerste mast van de 110kV lijn naar Enschede Marssteden/Wesselerbrink die na deze mast verder meelift onder de 380kV lijn naar Gronau. Deze mast is ondanks het oude mastontwerp gebouwd begin jaren '90. Let ook op de bliksemdraden die zelfs nog over de traversen heen lopen De donaumast daarnaast is de enige oude mast die hier rondom Hengelo Oele te zien is. Deze mast was ooit onderdeel van de 110kV lijn Hengelo Weideweg - Enschede Heekstraat, nu is er nog maar een klein stukje van over tussen Hengelo Oele en Hengelo Boldershoek. Op de achtergrond is nog net de drie-evenmast te zien van de 110kV lijn die Hengelo Weideweg voedt.

Oude 110kV donaumast in de brede middenberm van de Diamantstraat in Hengelo Zuid. Deze masten zijn eind jaren '40, begin jaren '50 gebouwd en kunnen met recht een stukje industrieel erfgoed genoemd worden. Deze lijn liep vroeger na Hengelo Boldershoek door richting Enschede tot ongeveer waar nu het FC Twente stadion staat en liep daarna parallel langs het spoor naar Enschede Heekstraat. De oorspronkelijke 110kV lijn van Hengelo Weideweg naar Almelo Mosterdpot bestond ook uit dit type mast maar deze zijn na de komst van de 380kV lijn allemaal verdwenen.