En dan deel 3 over de waterkrachtcentrale zelf. Of eigenlijk waterkrachtcentrales. Meervoud.
Ik was een beetje in de war. Want al rijdend richting de dam, was dit het stroompje dat ons tegemoet kwam. De rivier de Motru. Maar hóe dan. Hoe haal je daar een beetje noemenswaardig vermogen uit:
- Rivier de Motru, vlak onder de dam
- IMG_4445.JPG (1.83 MiB) 1310 keer bekeken
De dam zelf is ook niet bijzonder hoog of indrukwekkend. En gek genoeg, de centrale staat aan de kant stroomopwaarts. Niet in de dam zelf:
- Dam van stuwmeer
- IMG_4548.JPG (2.06 MiB) 1310 keer bekeken
- Dam van stuwmeer
- IMG_4495.JPG (1.91 MiB) 1310 keer bekeken
De waterkrachtcentrale staat aan de noordelijk kant, met een flinke trafo. Daar was één van de werknemers buiten een sigaretje aan het roken. En werd al snel één en ander duidelijk. Deze centrale haalt zijn kracht namelijk helemaal niet uit deze rivier. Én loost het water ook niet op deze rivier. Er is namelijk nog een bouwwerk in het water. Een waterinlaat, aan de kant stroomafwaarts:
- De centrale van 50MW
- IMG_4506.JPG (1.19 MiB) 1310 keer bekeken
- IMG_4546.JPG (928.8 KiB) 1310 keer bekeken
- Een waterinlaat?
- IMG_4551.JPG (1.65 MiB) 1310 keer bekeken
Los daarvan was op Open Streetmap mijn oog gevallen op
dit lijntje, dat eindigt in het niets. Op Google is het
beter te zien: een 110kV-station middenin de bergen. Aan het eind van een pad, met werkelijk niets dat enig vermogen kan vragen óf kan leveren in de wijde omtrek.
De man met het sigaretje had dus het antwoord. Het gaat hier om een behoorlijk goed doordacht
hydro-energetisch complex van diverse meren, centrales en vele kilometers buis door de bergen.
De centrale waar hij ons te woord stond, is een 50MW centrale op 10kV. Het levert met een maximum aanvoer van 36m3 per seconde 140GWh per jaar via de stevige
10kV-110kV trafo waarmee het vermogen wordt afgevoerd. Er is een backup-lijn op 20kV. (En een dieselaggregaat voor noodgevallen.)
Het water komt dus niet uit de rivier de Motru, maar via een bijna 5km lange pijpleiding midden door de bergen uit het
stuwmeer van Iovanu, in de rivier Cerna. Bij dat stuwmeer is geen waterkrachtcentrale; het water wordt naar Lacul Valea Mare afgevoerd. En hier gaat het dus ook niet de rivier in, maar via een tweede pijpleiding - ruim 6km - naar een centrale diep in de bergen onder dat verdwaalde 110kV-station 'Tismana subteran' - ofwel Tismana ondergronds.
Daar komt ook nog eens water uit andere rivieren, via andere pijpleidingen van maar liefst 11,5km. Via een vrije val van 200 meter drijft dit alles in Tismana Subteran twee Francis-turbines aan met een gezamenlijk vermogen van 109 MW, goed voor 262GWh per jaar en een capaciteit van 56 m3 water per seconde. Vandaar dat verdwaalde 110kV-station in de bergen erboven.
En ook dan zijn we er nog niet. Want het water wordt nog eens ruim 5km door pijpleidingen geleid naar het stuwmeer Tismana, waar de derde centrale staat. Die is wel in de stuwdam verwerkt en wordt met een verval van 9,5 meter en een vermogen van 3MW het laatste vermogen opgewerkt.
Hier een schema van het hele systeem, te vinden in
dit document:
- Schema van het hele systeem
- Schema Cerna–Motru–Tismana.jpg (193.87 KiB) 1310 keer bekeken
Het hele systeem is in de jaren 70 en 80 ontworpen en gebouwd, maar er wordt nog steeds over uitbreiding nagedacht. Op
deze pagina wat meer uitleg in het Roemeens. (Of via Google Translate
in het Nederlands. Maar kijk vooral op de originele pagina voor de foto's.)
Overigens was er nóg een gedachte achter dit hele systeem: Het water wordt op deze manier allemaal naar de rivier de Jiu geleid. En daarmee werd direct ook de toevoer van koelwater voor de grote kolencentrales van
Turceni en
Rovinari veilig gesteld.